Razem czy osobno? Wniosek o ogłoszenie upadłości małżonków
Małżonkowie mogą złożyć wnioski o ogłoszenie upadłości równocześnie, wypełniając dwa odrębne formularze. Każdy wniosek będzie zarejestrowany jako odrębna sprawa. Sąd uprawniony jest do połączenia tych spraw do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia, gdyż zwykle będą one pozostawać ze sobą w związku, tym bardziej jeśli przyczyną niewypłacalności będzie wspólna.
Przyczyny niewypłacalności mogą być jednak odmiennie ocenione przez sąd dla każdego z małżonków, a zatem nie jest wykluczona sytuacja, gdy sąd ogłosi upadłość jednego z małżonków, uznając że nie ponosi on winy za powstanie niewypłacalności, gdyż stan ten powstał na skutek rażącego niedbalstwa drugiego z małżonków, czyli oddali tym samym wniosek drugiego małżonka.
W przypadku złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości przez jednego z małżonków, drugi nie jest uczestnikiem postępowania. W rezultacie współmałżonek nie może ani formalnie zajmować stanowiska, ani też nie ma prawa wniesienia zażalenia na postanowienie o ogłoszeniu upadłości swojego współmałżonka. To samo dotyczy byłych współmałżonków.
W przypadku upadłości małżonka, który jest przedsiębiorca cały wspólny majątek małżonków wchodzi w skład masy upadłości, mimo że wskutek ogłoszenia upadłości powstaje między nimi rozdzielność majątkowa. Jak wynika z regulacji kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, w przypadku powstania rozdzielności majątkowej między małżonkami np. wskutek rozwodu dane składniki majątkowe stają się współwłasnością małżonków w częściach równych. W efekcie upadłości możemy się spotkać z sytuacja, w której w skład masy upadłościowej wchodzi majątek nie tylko upadłego, ale również majątek jego małżonka w zakresie objętym wspólnością majątkową małżeństwa w momencie ogłaszania upadłości.
Dotyczy to również sytuacji, gdy rozdzielność majątkowa powstała z mocy prawa w ciągu roku przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości w wyniku rozwodu, separacji albo ubezwłasnowolnienia jednego z małżonków, chyba że pozew lub wniosek w sprawie został złożony co najmniej dwa lata przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości.
Przedsiębiorca powinien być zatem świadomy konsekwencji wiążących się z prowadzoną działalnością gospodarczą i w celu uchronienia się przed skutkami powyższych regulacji (art. 124 pr.up), czyli dla ochrony majątku swojego współmałżonka, powinien odpowiednio wcześniej zawrzeć umowę ustanawiającą rozdzielność majątkową między małżonkami.
Przepisy zakreślają zatem różnicę pomiędzy upadłością przedsiębiorcy i osoby nieprowadzącej działalności gospodarczej w zakresie skutków ogłoszenia upadłości dla relacji majątkowych małżeńskich.
W przypadku upadłości przedsiębiorcy w skład masy upadłości wchodzi cały wspólny majątek, w drugim przypadku jedynie jego część – co do zasady polowa. W konsekwencji sytuacja małżonka upadłego konsumenta jest istotnie lepsza niż sytuacja małżonka przedsiębiorcy, bowiem w tym drugim przypadku możliwość dochodzenia w postępowaniu upadłościowym należności z tytułu udziału w majątku wspólnym przez zgłaszanie tej wierzytelności sędziemu komisarzowi stanowi często iluzoryczna możliwość odzyskania części wartości majątku należnego małżonkowi upadłego. (za: Upadłość konsumencka, Wzory pism, orzeczeń z komentarzami, Wolters Kluwer, Warszawa 2016)
